Proziaki – przepis

Proziaki, tradycyjne placuszki z mąki pszennej i sody oczyszczonej oraz kilku innych składników to prawdziwa perełka kulinarna Podkarpacia. Ten region znany jest ze znakomitej kuchni — gomółek, fuczków, flaczków po rzeszowsku, strudla oraz tytułowego przepisu na proziaki. Te proste placki na sodzie to przysmak, który można bez trudu przygotować w domowym zaciszu, wykorzystując podstawowe składniki dostępne w każdej kuchni.

Czym tak naprawdę jest proziak?  Sama nazwa "proziaki" pochodzi od lokalnego określenia na sodę oczyszczoną, która jest jednym z kluczowych składników tego dania. Proziaki to bułeczki tudzież placuszki sodowe, podobne w smaku do irlandzkiego chleba sodowego. Niegdyś proziaki wypiekane były w piecu, dziś przygotowuje się je głównie na patelni.

Gorące proziaki z patelni z naszego sprawdzonego przepisu mogą być podawane na różne sposoby, a samo ich przygotowanie nie trwa dłużej 20 minut, co sprawia, że łatwo można wpleść je w codzienną dietę. Placuszki sodowe możesz podać jako danie główne, z dodatkiem ulubionego sosu lub podpieczonych warzyw, ale równie ciekawie prezentują się (i smakują) w wersji na słodko — polane miodem lub posypane cukrem pudrem. Ich wszechstronność sprawia, że stanowią doskonałe rozwiązanie na każdą okazję, od szybkiego śniadania po lekką kolację.

Jak zrobić pyszne proziaki? Aby przygotować proziaki (tudzież prozioki lub proziołki), należy uzbroić się w cierpliwość, a potem przejść do wybierania składników. Placki proziaki przyrządza się z mąki razowej z dodatkiem kwaśnego nabiału — kefiru, maślanki lub zsiadłego mleka. W niektórych domach przepis na proziaki zawiera wodę zamiast kefiru lub innego nabiału — przypominają wtedy bardziej nasze rodzime podpłomyki aniżeli chleb.

Tradycyjnie proziaki wypiekano na płycie pieca kaflowego, jednak w dzisiejszych czasach, gdy piece pozostały już tylko reliktem przeszłości, placuszki przyrządza się na patelni o grubym dnie. Aby zrobić pyszne placki na sodzie pieczone na patelni, należy dobrze ją rozgrzać, a potem wrzucić na nią placki i smażyć je krótko, zmieniając kilkakrotnie smażącą się stronę. To przekładanie ułatwia równomierne pieczenie i pozwala zachować wilgotne, puchate wnętrze.

Przyrządzając proziaki na kefirze, zsiadłym mleku czy innym dodatku należy pamiętać o zachowaniu umiaru w ilości sody oczyszczonej, aby uniknąć ich nadmiernego wyrośnięcia i przykrego, niego gorzkiego smaku. Zadbaj także o dokładne wyrobienie ciasta (nie chcesz przecież podać domownikom zakalca), a na pewno uda Ci się przygotować ten podkarpacki przysmak w sposób godny mistrza!

Tradycyjne proziaki, czyli placki z sodą przyrządza się na mące pszennej razowej z dodatkiem kefiru, sody oczyszczonej, jajek, soli oraz cukru, jednakże to tylko jeden z wariantów tych pysznych placuszków. Czasem placki sodowe przyrządza się także na samej wodzie. Ten przepis na placki na sodzie bez kwaśnego nabiału to świetna opcja dla osób uczulonych na laktozę oraz tych, którzy poszukują lżejszej alternatywy. Warto zauważyć, że proziaki przygotowywane na wodzie mogą okazać się nieco mniej puszyste po wypieczeniu.

Przepis na proziaki podkarpackie może zawierać zsiadłe mleko, kefir, maślankę lub jogurt. Różnicę między proziakami na kefirze, kefirze, maślance, zsiadłym mleku i jogurcie można dostrzec przede wszystkim w ich konsystencji i smaku. Proziaki przygotowane na sodzie i kefirze, jogurcie lub maślance są zazwyczaj bardziej puszyste i lekko kwaśne. Natomiast proziaki na zsiadłym mleku charakteryzuje delikatniejszy smak oraz mniejsza kwasowość.

W przepisie na te pyszne, sodowe placki przygotowywane na blasze w piekarniku lub na patelni można również pominąć jajka, zastępując je większą ilością maślanki lub innego płynnego składnika. Jednakże konieczne jest zachowanie odpowiedniej proporcji płynów, aby uzyskać odpowiednią konsystencję ciasta. Nie da się jednak zastąpić tego zwykłą wodą — w wegańskiej wersji proziaków, przygotowanej bez jajek i nabiału, odpowiednikiem maślanki powinien być jogurt sojowy lub kokosowy, a zamiast jajka warto dodać aquafabę jako składnik spulchniający i wiążący.

Czy da się zrobić placuszki na sodzie w wersji na słodko? Ależ oczywiście! Przygotowanie proziaków na patelni w wersji na słodko to świetna propozycja dla łasuchów, którzy szukają nowych pomysłów na słodkie przepisy. W takiej wersji do tradycyjnego przepisu na placuszki na sodzie i kefirze bądź innym rodzaju nabiału redukuje się ilość soli na rzecz zwiększenia gramatury cukru. W ten sposób sodziaki na kefirze czy maślance nabierają słodszego smaku z lekko karmelową nutą. Dzięki obecności nabiału o kwaśnym odczynie w cieście proziaki są pulchne i mięciutkie w środku.

Gotowe ciasto można smażyć na patelni, aby uzyskać chrupiącą skórkę na zewnątrz i puszyste wnętrze. Jednak równie dobrze przepis można nieco zmienić i przygotować proziaki z piekarnika. Wystarczy rozprowadzić ciasto równomiernie na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i piec w nagrzanym piekarniku do momentu, aż proziaki nabiorą złocistego koloru. Takie proziaki będą w smaku bardziej przypominać bułeczki maślano-jogurtowe. Proziaki podane na ciepło z dodatkiem ulubionego dżemu, syropu klonowego lub świeżych owoców z pewnością zachwycą swoim nieoczywistym smakiem wszystkich fanów słodkości. Pamiętaj tylko, że w słodkiej wersji z dodatkami proziaki będa miały więcej kcal!

Proziaki podkarpackie tradycyjnie serwowane na ciepło z dodatkiem masła to prawdziwy skarb tego regionu, którym szczycą się wszyscy jego mieszkańcy. Chociaż przepis ten znany jest także w Małopolsce pod nazwą placki pasterskie, to właśnie proziaki są najbardziej znaną formą placków sodowych. W niektórych domach proziaki przyrządza się także na kwaśnej śmietanie — takie placuszki są nieco mniej puszyste i bardziej zwarte w środku.

Jak jeść placki sodowe zrobione na patelni? Placki na sodzie z naszego bądź dowolnego przepisu można podawać w wersji słonej i słodkiej - z dodatkiem smakowego masła, sosu czosnkowego, koperkowego, z dżemem lub gulaszem. Jeśli chcesz, możesz zaserwować je z sosem pieczeniowym lub duszonym mięsem w roli głównego dania albo zjeść je jako alternatywę dla klasycznych kanapek - z ulubionym smarowidłem i świeżymi warzywami.

Wiesz już co to są proziaki, teraz czas, żebyś poznał kilka faktów historycznych związanych z powstaniem tego przysmaku z podkarpacia. Proziaki, tradycyjne placki pieczone na płycie pieca, które w 2006 roku zostały uznane za produkt tradycyjny z regionu podkarpacia, są charakterystycznym elementem kuchni polskiej, nie tylko Podkarpacia, ale także Lubelszczyzny oraz Małopolski. Niegdyś placki z sodą funkcjonowały pod nazwą sodaki, fajerczaki, proziaki, proziołki i lantroty — wszystkie nazwy odnosiły się do tego samego produktu, jednakże w innych rejonach Polski.

Jedna z teorii sugeruje, że nazwa "proziak" wywodzi się od słowa "proza", które na Podkarpaciu oznacza po prostu sodę oczyszczoną. Puszyste placki z mąki razowej były popularnym daniem na polskiej wsi od dawnych czasów, gdyż były łatwe i tanie w przygotowaniu. Każda gospodyni miała w domu mąkę, jajka i zsiadłe mleko, z czasem do placuszków zaczęto dodawać także sodę oczyszczoną i tak proziaki stały się tym, czym znane są współcześnie.

Proziaki z naszego przepisu to wersja klasyczna, taka jak u babci. Jeśli jednak masz ochotę, możesz przyrządzić proziaki na wodzie, na zwykłym mleku czy w wersji placków z sodą i kefirem. Baw się smakiem, eksperymentuj — życzymy Ci smacznego!